Als ik ‘Jos B.’ zeg, dan weet iedereen over wie ik het heb. De man die inmiddels in Spanje is opgepakt omdat hij verdacht wordt van betrokkenheid bij de moord op Nicky Verstappen zo’n twintig jaar geleden. Toen vorige week bekend werd dat er een DNA-match was gevonden, keek iedereen uit naar Jos B. Maar Jos B. werd toen nog met zijn volledige achternaam benoemd. Inmiddels is hij aangehouden en korten diverse media zijn achternaam af tot B. Dat leidt tot veel vragen en ook onvrede. ‘Als je zoiets flikt dan verspeel je je recht op privacy!’, las ik als reactie. Hoe het precies zit met de privacy van verdachten, vertel ik in dit blog.
Ook verdachten hebben recht op privacy Verdachten hebben recht op bescherming van hun privacy. Net zoals u en ik dat hebben. Dat betekent dat in geval van opsporing altijd een afweging moet worden gemaakt. Soms moet de privacy wijken voor een ander belang. De privacybelangen van de verdachte moeten worden afgewogen tegen het belang van opsporing en het maatschappelijk belang. Het opsporingsbelang weegt weliswaar zwaar, maar in Nederland geldt dat een verdachte pas een dader is als hij of zij door een rechter is veroordeeld. De uitspraak ‘Als je zoiets flikt dan verspeel je je recht op privacy!’ gaat dus niet op. Niet alleen omdat het ‘recht op privacy’ altijd blijft bestaan maar juist ook omdat Jos B. nog niet veroordeeld is.
Online heksenjacht Stel een verdachte verschijnt met zijn gehele voor- en achternaam (misschien zelfs met foto) online en een rechter spreekt hem of haar later vrij. Wat eenmaal online is verschenen, is niet meer uit te wissen. Als ik Volkert van der G. zeg, weet u ook over wie ik het heb. Terwijl er jaren verstreken zijn. En dat is ook precies de reden waarom zorgvuldig moet worden omgegaan met het online noemen en delen van volledige namen en beelden. Voor het weten is een bericht duizenden keren gedeeld en geliked, wat niet meer ongedaan gemaakt kan worden.
Waarom Jos B. eerst met zijn volledige achternaam werd genoemd In het geval van Jos B. is de DNAmatch 100% en het opsporingsbelang groot. De politie had in het opsporingsbericht ook zijn volledige naam opgenomen. Maar de media zijn geen verlengstuk van de politie. De media maken zelf een afweging hoe ze een verdachte willen duiden. Nu.nl, AD en NRC bijvoorbeeld hebben online uitgelegd hoe ze die afweging hebben gemaakt.
Aanpassing naar B. Het opsporingsbelang is komen te vervallen. ‘We got him’. Dat betekent dat nog steeds een afweging moet worden gemaakt. Weliswaar speelt het opsporingsbelang niet meer, maar uiteraard nog wel het maatschappelijk belang wat moet worden afgewogen tegen het privacybelang van Jos B. Bovendien hechten we er in Nederland veel waarde aan dat de media in vrijheid haar werk kan doen en vanuit die gedachte ook eigen afwegingen mag maken. Juridisch gezien lijkt het mij juist om Jos B. zonder zijn volledige achternaam nu aan te duiden. Toch voelt dat ook voor mij dubbel want zoals gezegd geldt eenmaal online, altijd online. Als de politie besluit om een volledige naam bekend te maken, is die volledige achternaam niet ineens uit het geheugen van mensen verdwenen als de achternaam voortaan wordt afgekort. Maar hoe ernstig de verdenkingen ook zijn, ook verdachten hebben ‘het recht op privacy’.