In onze praktijk krijgen wij regelmatig vragen over de rechten en plichten die tussen ex-partners gelden bij het einde van een relatie, als er geen sprake is van een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Oftewel: wat geldt er nu eigenlijk als ‘ongehuwd samenlevers’ hun relatie beëindigen? Want alle wettelijke bepalingen zoals die speciaal zijn geschreven voor huwelijken en echtscheidingen: ze zijn niet van toepassing op samenlevers! Ongehuwd samenlevers die uit elkaar gaan moeten het in hun onderlinge verhouding doen met het ‘gewone contractenrecht’, ook als zij een samenlevingscontract hebben. En dat pakt soms onhandig uit. Ook voor wat betreft hun minderjarige kinderen zijn de regels net even anders dan voor gehuwden.
Erkenning van en gezag over kinderen Een kind dat wordt geboren binnen een huwelijk, heeft automatisch 2 juridische ouders: de vader en de moeder. Voor een kind dat wordt geboren terwijl de ouders niet getrouwd zijn, geldt dat niet. Dat kind heeft juridisch gezien alleen een moeder. De vader moet het kind voor of na de geboorte bij de gemeente erkennen om ook juridisch gezien de vader te worden. Erkenning kan alleen gebeuren met toestemming van de moeder. Weigert zij dat, dan moet de vader via de rechter de erkenning afdwingen.
Ook bij het ouderlijk gezag over een kind zijn er verschillen tussen gehuwden en samenlevers: binnen een huwelijk is er automatisch gezamenlijk gezag, maar bij samenlevers is dat niet het geval. Zij moeten het gezag voor de vader aanvragen bij de rechtbank. Dat gaat heel eenvoudig, maar ook hiervoor geldt: de moeder moet toestemming geven. En weigert zij dat, dan zal de rechtbank moeten worden benaderd door de vader die alsnog het gezag wil over zijn kind.
Alimentatie Als samenlevers uit elkaar gaan, is er geen wettelijke verplichting tot het betalen van partneralimentatie. Dat geldt alleen na een huwelijk. Wel is het mogelijk om in een samenlevingsovereenkomst afspraken op te nemen over partneralimentatie. En dat kan ook nog in een convenant dat wordt opgesteld na het verbreken van de relatie. Het is wel van groot belang om deze afspraken goed en duidelijk op te schrijven. En dan niet alleen dát er een bijdrage zal worden betaald, maar ook hoeveel, hoe lang en hoe het zit met wijziging van deze afspraken in de toekomst. Als dat niet duidelijk wordt opgeschreven, kan dat in een later stadium grote problemen geven.
Gezamenlijke woning Samenlevers die samen een woning kopen en geen afspraken maken, zijn in beginsel ieder voor de helft verantwoordelijk voor de aflossingen en rentebetalingen zoals die aan de bank moeten worden gedaan. Als één van de partijen tijdens de samenleving meer dan de helft heeft betaald (bijvoorbeeld omdat diegene een hoger inkomen had dan de ander), dan zou deze kunnen proberen het meerdere te verhalen bij de ex-partner. Overigens zal een rechter bij de beoordeling van zo’n vordering wel altijd alle omstandigheden van het geval meenemen.
Daarbij speelt ook nog dat vorderingen van de ene samenlever op de andere samenlever gedurende de periode van samenleving kunnen verjaren. Bij een huwelijk kan dit niet. Dit betekent ook dat als de ene partij nog geld krijgt van de andere partij, de verjaring tijdig zal moeten worden gestuit. Iets wat normaal gesproken, als een relatie nog goed is en er geen vuiltje aan de lucht is, zelden tot nooit gebeurt.
Inboedel Een ander discussiepunt dat bij samenlevers (die geen afspraken hebben gemaakt) regelmatig speelt is de inboedel: ieder van de partijen is eigenaar van het inboedelgoed dat hij/zij heeft aangeschaft. Een 50/50 verdeling is dus niet vanzelfsprekend. Er kunnen ook vervelende bewijsproblemen ontstaan. Een ex-partner die claimt eigenaar te zijn van een bepaald inboedelgoed, zal dat bij betwisting door de andere partij wel moeten bewijzen.
Discussie bij de beëindiging van een relatie komt erg vaak voor. Dat is bij gehuwden het geval, maar ook bij ongehuwd samenlevers. Extra vervelend bij de samenlevers is dat zij het, bij het vinden van een oplossing in die discussie, moeten doen met het algemene contractenrecht en niet met een set wetsbepalingen die speciaal voor hen geschreven zijn – zoals dat bij huwelijk wel het geval is. Wees u als ongehuwd samenlever bewust van deze positie en zorg voor duidelijke en begrijpelijke afspraken in een samenlevingsovereenkomst.