Vaak worden door ouders de termen (ouderlijk) gezag en voogdij door elkaar gebruikt. Juridisch klopt dat niet. Het zijn twee verschillende dingen.
Ieder minderjarig kind staat altijd onder gezag. Degene die het gezag heeft, is verantwoordelijk voor het verzorgen en de opvoeding van het kind. Het gezag kan worden uitgeoefend door ofwel (één van) de ouders, ofwel door niet-ouder(s). Als (één van) de ouders het gezag uitoefent, spreken we over ‘ouderlijk gezag’. Als het gezag over een kind wordt uitgeoefend door een ander dan de ouder, wordt dat ‘voogdij’ genoemd. Een ouder van een kind kan dus nooit de voogdij hebben over zijn/haar kind.
Gehuwd/niet gehuwd
Bij de geboorte van een kind krijgt de moeder automatisch het ouderlijk gezag. Daarop zijn wel enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld als de moeder minderjarig is, als zij onder curatele is gesteld of als er sprake is van een geestelijke stoornis bij de moeder. Als één ouder het gezag heeft over het kind, spreken we over ‘eenhoofdig gezag’.
De vader van een kind krijgt bij de geboorte automatisch (ook) het ouderlijk gezag, als hij getrouwd is met de moeder, of een geregistreerd partnerschap met haar heeft. Dan hoeven de ouders dus niets te doen. We spreken dan over ‘gezamenlijk gezag’. Ook een duomoeder, die op het moment van het geboorte van een kind in getrouwd met de moeder, krijgt automatisch het ouderlijk gezag, mits vaststaat dat de donorvader onbekend is.
De moeder en de gehuwde vader of duomoeder die bij de geboorte van het kind automatisch het ouderlijk gezag krijgen, behoudt dit gezag ook als er een echtscheiding komt.
Als er geen sprake is van een huwelijk of geregistreerd partnerschap, maar de ouders een samenlevingscontract hebben of samenwonen, heeft de vader van een kind niet automatisch het ouderlijk gezag. Dat betekent dat hij, samen met de moeder, dat gezag na de geboorte nog zal moeten regelen. Als dat niet gebeurd, heeft en houdt alleen de moeder het gezag over het kind.
Via rechter
Gelukkig is het voor de ongehuwde samenlevers niet moeilijk om het gezag na de geboorte van het kind te regelen. Daar is bijvoorbeeld geen advocaat voor nodig.
Eerst moet de vader het kind (via de gemeente) erkennen. Vaak gebeurt dit al tijdens de zwangerschap. Voor de erkenning is de toestemming van de moeder nodig.
De volgende stap is dat de ouders samen, als het kind eenmaal geboren is, het gezamenlijk ouderlijk gezag vragen bij de Rechtbank. Dat kan tegenwoordig heel eenvoudig (digitaal) via de website van de rechtbank.
De moeder van het kind (die direct na de geboorte al het gezag kreeg) moet ook voor het gezamenlijk gezag haar toestemming geven. Als aan alle voorwaarden is voldaan, tekent de griffier van de rechtbank het gezamenlijk gezag aan in het gezag register. Als vervolgens de relatie tussen de ouders overgaat, dan blijft het gezamenlijk ouderlijk gezag gewoon bestaan.
Vergeten gezamenlijk gezag te regelen: en nu?
In de praktijk blijkt dat ouders het nogal eens vergeten om na de geboorte van hun kind het gezamenlijk gezag te regelen. Direct na de geboorte staat hun hoofd er niet naar en vervolgens komt het er niet meer van. Of soms denken ouders ten onrechte dat zij met het regelen van de erkenning van het kind bij de gemeente, ook direct het ouderlijk gezag hebben geregeld.
Het gevolg daarvan is dat alleen de moeder het ouderlijk gezag heeft. Zij is dan alleen bevoegd om belangrijke beslissingen te nemen over het kind, bijvoorbeeld de keuze voor een bepaalde school, of het wel of niet uitvoeren van een medische behandeling. De vader zonder gezag heeft hier formeel niets over te zeggen. Dat hoeft niet direct een probleem te zijn; zolang de ouders met hun kind(eren) in een gezin samenleven, worden in de praktijk alle beslissingen toch wel gezamenlijk genomen. Vaak valt het de ouders (en dan meestal: de vader) pas op dat het ouderlijk gezag ontbreekt, als de relatie over is. Dan blijkt opeens dat de vader formeel niets te zeggen heeft over hun kind(eren); zelfs niet eens waar ze gaan wonen!
Ook als een relatie eenmaal is verbroken, kunnen de ouders nog steeds gezamenlijk een verzoek indienen bij de rechtbank om alsnog het gezamenlijk ouderlijk gezag te regelen, zonder advocaat. De voorwaarden zijn dan hetzelfde: het kind moet erkend zijn door de vader, de moeder van het kind moet haar toestemming geven (en ook aan alle andere voorwaarden moet zijn voldaan).
Maar in de praktijk komt het ook wel eens voor dat de moeder, als de relatie eenmaal over is, niet zomaar meer bereid is haar medewerking te verlenen aan het regelen van het gezamenlijk ouderlijk gezag. En zonder toestemming van de moeder, kan het gezamenlijk gezag niet aangetekend worden in het gezag register.
Wat nu?
De niet-gezag dragende vader zal, om alsnog het ouderlijk gezag te krijgen over zijn kind(eren), een advocaat moeten inschakelen, die namens hem een verzoekschrift indient bij de rechtbank. Daarin moet worden uitgelegd waarom hij (alsnog) het ouderlijk gezag wil. De moeder van het kind mag in de daarop volgende procedure aan de rechter laten weten waarom zij vindt dat zij het eenhoofdig gezag over haar kind(eren) moet behouden. De rechtbank zal vervolgens een beslissing nemen. Daarbij staat steeds het belang van het kind voorop.
Wilt u meer weten over ouderlijk gezag of voogdij? Zeker weten of u het in uw situatie goed geregeld heeft? Neem vrijblijvend contact met ons op.