Het zal u niet ontgaan zijn, vorige week overleed voetballegende Johan Cruijff. De media staan vol met de ene eerbetoon na de andere. Er is voorgesteld om de Amsterdam ArenA om te dopen tot de Johan Cruijff ArenA. En dat is niet het enige initiatief. Wat niet iedereen weet, is dat Cruijff ook van grote betekenis is geweest voor het Nederlandse auteursrecht. Een mooi moment om daar nog eens bij stil te staan.
Cruijff/Tirion De Hoge Raad deed in 2013 uitspraak in een zaak waarin Tirion een geïllustreerd fotoboek van Cruijff had uitgegeven met de titel ‘Johan Cruijff - De Ajacied’. Cruijff had hiervoor echter geen toestemming gegeven en was het niet eens met publicatie van zijn portretten in het boek. In de Auteurswet is opgenomen dat een portret van iemand dat zonder opdracht is gemaakt niet mag worden gebruikt (bijvoorbeeld gepubliceerd in een boek) als de geportretteerde een redelijk belang heeft dat zich tegen publicatie verzet. Tirion had in deze situatie belang bij de vrijheid van meningsuiting en informatievrijheid. Maar die belangen moeten soms wijken als het belang van Cruijff (bescherming van zijn privacy) zwaarder weegt.
Als de belangen van Tirion zwaarder wegen, dan is publicatie van de foto’s niet verboden. Dat betekent echter nog niet dat Cruijff toestemming moet geven voor iedere publicatie. Zo ver gaat het auteursrecht niet. Cruijff is een bekende Nederlander. De foto’s waren bovendien gemaakt in de uitoefening van zijn beroep en in de openbare ruimte. Dat maakt dat aan het belang van algemene nieuwswaarde en informatie aan het publiek veel waarde wordt gehecht. De Cruijff-zaak is voor het auteursrecht van belang omdat de Hoge Raad bepaalde dat Cruijff recht had op een redelijke vergoeding voor commercieel gebruik van zijn portret. De foto’s mochten wel gebruikt worden, maar Cruijff kon wel aanspraak maken op een redelijke vergoeding.
Tot op de dag van vandaag is de Cruijff/Tirion-uitspraak van belang in het auteursrecht. Ik gebruik de zaak bijvoorbeeld in dagvaardingen om standpunten te beargumenteren.
Voorstel De Leidse hoogleraar Dirk Visser heeft nu voorgesteld om een artikel toe te voegen aan de Auteurswet. Dat zou uiteraard het nieuwe artikel 14 moeten worden. Dit in lijn met bepaling 301 uit de Engelse Copyright, Designs and Patents Act uit 1988. In dat artikel is namelijk het volgende opgenomen:
“The provisions of Schedule 6 have effect for conferring on trustees for the benefit of the Hospital for Sick Children, Great Ormond Street, London, a right to a royalty in respect of the public performance, commercial publication of the play Peter Pan by Sir James Matthew Barrie, or of any adaptation of that work, notwithstanding that copyright in the work expired on 31st December 1987”.
Het nieuwe artikel 14 Auteurswet zou volgens Visser als volgt moeten luiden:
“Voor iedere openbaarmaking met winstoogmerk van het portret of de naam van Johan Cruijff is een redelijke vergoeding verschuldigd aan de Johan Cruijff Foundation te Amsterdam”.
“Vaak moet er iets gebeuren voordat er iets gebeurt” Aan de ene kant vind ik het een mooi initiatief. Aan de andere kant vraag ik me af of zo’n bepaling past binnen onze Auteurswet. De Auteurswet is een oude wet. Er gaan al langere tijd stemmen op om de wet te moderniseren, hoewel deze techniekneutraal is geschreven. De Auteurswet is gebaseerd op het idee dat een ‘werk’ moet worden beschermd en dat de maker van een werk automatisch wordt beloond door de werkgever met het auteursrecht. Er zijn vele mooie initiatieven en memorabele personen die al dan niet een rol hebben gespeeld in het intellectuele eigendomsrecht. Als we nu de Auteurswet aanpassen voor één persoon, hoe wordt dan bij iedere volgende aanvraag bepaald dat een portret ‘belangrijk genoeg’ is om zo’n speciale plaats te krijgen in de wet? Ik wil mijn vingers daar niet aan branden en ik denk dat de Auteurswet ook niet de juiste plaats is voor een dergelijke bepaling. Wat overigens geen afbreuk doet aan het belang van Cruijff voor de positie en de uitleg van het portretrecht. Want zoals Cruijff zelf zei: “Vaak moet er iets gebeuren voordat er iets gebeurt”.